Öncelikle fidanlık yeri, yetiştirilmesi istenilen türlerin doğal yetişme ortamı isteklerine uygun olmalıdır. Eğer seçilecek fidanlık sahasında ve çevrede doğal olarak yetişen veya egzotik olmakla beraber çok uzun yıllardan beri orada bulunan türlerin fidanı yetiştirilecek ise, seçimde önemli bir risk yoktur. Fakat o yörede hiç yetiştirilmemiş türlerin fidanının yetiştirilmesi öngörülüyorsa, bu takdirde fidanı yetiştirilecek türlerin yetişme ortamı istekleri ile aday fidanlık sahasının yetişme ortamı şartlarının iyi etüt edilmesi ve çok yönlü karşılaştırılmaları gerekir.
Eğer çok türde çalışılacak ise, ortalama şartları araştırmak, yani çeşitli türlerin yetişmesine imkân veren şartlara göre yer seçmek gerekir. Bu durumda seçilecek yerin ikliminin ılıman olması daha fazla önem kazanır.
Fidanlık ile ağaçlandırma sahaları arasındaki yükseklik farkının fazla(500-600m) olmaması gerekmektedir. Yükseklik farkının zorunluluk olduğu durumlarda fidanlıkların daha alçak rakımlarda kurulması tercih edilmelidir.
Mevki ve Arazi Sekli
Fidanlık, fidan tüketim yerlerine yakın, yaz, kış ulaşıma açık karayolu veya demiryolu ile bağlantılı, elektrik enerjisi ve haberleşme imkânı olan yerlerde kurulmalıdır.
Arazi düz veya oldukça düz, makineli çalışmaya elverişli arazi olmalıdır. Fidanlık ekim parselleri %1, çelik ve repikaj parselleri ise toprak taşınmalarına meydan vermemek için %5'den fazla meyilli olmamalıdır. Fidanlık sahası su baskınlarına maruz kalmamalıdır (Eskişehir, Ezine Fidanlıkları gibi)
Ayrıca sahada drenaj problemi bulunmamalıdır. Diğer taraftan, Fidanlıklar yerleşim merkezlerine yakın olmalıdır. Böylece çeşitli sosyal imkânlardan da yararlanılmış olunur.
İklim
Fidanlık yeri; iklim bakımından ılıman, vejetasyon dönemi uzun, yağışları arzulanan miktar ve dağılımda olan, buna karşılık sıcaklık düzensizlikleri, kuvvetli rüzgâr ve don etkileri olmayan, yüksek hava rutubeti ile hava durgunluğu yaratmayan mutedil rüzgâr etkilerine sahip bir yer olmalıdır. Genellikle ekstrem kurak ve çok soğuk mıntıkalar ile yüksek ve kurutucu rüzgârların hâkim olduğu yerlerde fidanlık kurulmamalıdır. Aşırı derecede fazla yağışlı mıntıkalar da ekstrem kurak mıntıkalar kadar Fidanlık için uygun olmazlar. Fazla rutubetli mıntıkalarda mantar hastalıkları daha fazla görülür. Yağış ve toprak rutubeti yanı sıra, havanın nisbi rutubeti de fidanların gelişmesine önemli ölçüde etki yapar. Bu nedenle, Fidanlık yeri seçilirken bu husus da dikkate alınmalıdır. Fidanların donlara karşı az dayanıklı olmaları, havanın nisbi rutubetinin noksanlığından ileri gelmektedir.
Özellikle Fidanlıklarda büyük zarar veren mantar hastalıklarının etkisini asgariye indirebilmek için, Fidanlık yerinin kuvvetli rüzgâr etkisi olmayan, açık ve havadar yerler olmasına dikkat edilmelidir.
Toprak
Toprak çeşitli mineral maddelerden oluşur. Bu mineral maddeler bazen çok küçük kırıntılar seklinde olduğu gibi bazen de değişik mineral grupları halinde olabilir. Bu mineral maddeleri arasında boşluklar vardır ve içleri genelde hava ve su ile doludur. Eser toprak uzun bir zaman islenmezse mineral maddeler birbirine yapışır ve içindeki boşluklar azalır, arzu edilen yapısı bozularak kompakt (Sıkı) duruma gelir. Bu yapıdaki toprakta, bitki ortam ile iyi bir uyum sağlayamaz. Bu durumda yapılacak is uygun bir ekipmanla toprağı islemek ve organik maddelerle toprağın yapısını iyileştirmektir.
Fidanlıklar için oldukça hafif bünyeli topraklar idealdir. Genel olarak toprak tanecikleri arasındaki boşluklar(gözenek), toprağın toplam hacminin %40-60'ı arasında olmalıdır. Diğer taraftan ibreli fidan üretecek fidanlıkların toz+kil muhtevalarının %10-25 arasında olması gerekmekte(Balçıklı Kum ve Kumlu-Balçık), yaprak¬1ılar için bu miktar en çok % 35'e kadar (Kumlu Killi Balçık) çıkabilmektedir. Bu topraklarda tas ve çakıl bulunmaması, taban suyunun 60-150cm. derinlikte olması gerekir. Taban suyunun bu seviyeden daha yüksek olması veya ıslak olan topraklar, mutlak surette fazla para sarfını (Büyük drenaj ve ıslah işlemleri) gerektirir. Taban suyunun yüksek olması, toprağın fazla miktarda tuz ihtiva etmesine neden olabilir (Aksaray Fidanlığı). Zira fidan üretiminin çeşitli safhalarında devamlı toprakla meşgul olunur. Bu nedenle Fidanlık toprağının kolay tava gelebilen türde olması gerekmektedir.
Fidanlık toprağının en az 120cm derinliğinde ve geçirgen olması şarttır.
Fidanlıklarda toprak reaksiyonu (pH) büyük önem taşır. Toprak reaksiyonunun 5,0-6,0 pH dereceleri arasında olması fidan türleri için optimal olarak kabul edilir. Ancak bazı türler için bu rakam 7-8 pH derecesine kadar çıkabilir (Kızılçam gibi).
Fidanlık toprağının üst 40cm. derinliğindeki mineral besin maddelerinin önemi büyüktür. Zira fidanların kök sahası en fazla bu derinliğe kadar inebilir. Bu nedenle, Fidanlık kurulusunda ve fidan üretiminde 0-20 ve 20-40cm derinliklerdeki mineral besin maddeleri bilinmelidir.
Su Durumu
Fidanlık yerinin seçiminde toprakla beraber göz önünde tutulması gereken en önemli faktörlerden biriside sudur. Fidanlık sulama suyu için oldukça temiz nehir, çay, dere ve kuyu suları tercih edilmelidir. Kalite ve kantite yönünden suyu garantili olmayan yerde kesinlikle fidanlık kurulmamalıdır.
Genel bir ortalama olarak bir fidanlık için dekara dakikada 6-10 litre su isabet edecek şekilde su temini esas alınmalıdır. Suyun debisinin, ekim yastıklarına 12 saatte veya daha az zamanda asgari 13 mm. su verilebilecek miktarda olması gerekmektedir. Daha pratik bir ölçü ise, ekim sahaları için dekara günde kurak mıntıkalarda 10 ton, rutubetli mıntıkalarda 5 ton su verilebileceği esas alınmalıdır. Repikaj parselleri için bu miktarın 2/3'ü hesaplanır.
Fidanlıklarda yetiştirilen fidanların istenilen kalitede yetiştirilebilmesi için kullanılan suyun miktarı kadar kalitesi de büyük önem arz etmektedir.
Bakı
Mıntıkanın iklim durumu ile çok yakından ilgilidir. Sıcaklığın vejetasyonu sınırlayan bir faktör olduğu bölgelerde doğu ve güney, sıcaklığın yeterli olup rutubetin sınırlayıcı bir faktör olduğu bölgelerde kuzey ve batı bakıları tercih edilmelidir. Kuzey ve batı bakıları, aynı zamanda geç donların söz konusu olduğu yerler için de uygundur. Zira buralarda fidanlar geç uyanacağından, geç donlardan zarar görmezler. Derin vadiler ve boğazlar fidanlık kuruluşuna uygun değildir.
İşçi Durumu
Kurulacak fidanlığın, köy ve kasaba gibi işçi temini kolay olan yerleşim merkezlerine yakın olması işçi naklinde zaman tasarrufu ve ucuzluk sağlar. Yurdumuzda fidanlık çalışmalarında işçilik giderleri büyük miktarlara ulaşmaktadır. Bu miktar son yıllarda %70-80lere ulaşmıştır. Gelişmiş ülkelerde ise işçilik giderleri toplam fidanlık giderlerinin %50-60'ini oluşturmaktadır. Günümüzde fidanlık çalışmalarında makineli çalışmaya daha fazla yer verilmelidir. Nitekim Devlet Fidanlıklarında bu yönde çalışmalar sürdürülmektedir.
Avrupa ülkelerinde entansif çalışan bir fidanlıkta 1ha. fidanlık sahası için günlük olarak 1.5-2.0 işçi, 1000m2 sera için de 1-2 işçiye ihtiyaç olduğu belirtilmektedir. Yurdumuz fidanlıklarında ise, 1hektar kültür sahası için günlük olarak 3-4 işçiye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu miktar Avrupa ülkelerine göre fazla olup, daha fazla makineli çalışmaya yer verilerek bu miktarın düşürülmesine çalışılmalıdır.
Ulaşım ve Taşıma
Fidanlıklar, karayolu veya demiryolu ile bağlantılı olmalı, yollar yaz ve kış ulaşıma açık bulunmalıdır. Sürekli elektrik enerjisi ve haberleşme sağlanabilecek yerler seçilmelidir.
Fidanlıklar mümkün olabildiği kadar yerleşim yerlerine en yakın yerlerde kurulmalı ve hizmet evleri, sosyal imkânları olan yerlerde inşa edilmelidir.
Ulaşım ve Taşıma
Fidanlıklar, karayolu veya demiryolu ile bağlantılı olmalı, yollar yaz ve kış ulaşıma açık bulunmalıdır. Sürekli elektrik enerjisi ve haberleşme sağlanabilecek yerler seçilmelidir.
Fidanlıklar mümkün olabildiği kadar yerleşim yerlerine en yakın yerlerde kurulmalı ve hizmet evleri, sosyal imkânları olan yerlerde inşa edilmelidir.
0 yorum: